Finał ferii
26 lutego 2019
Byłem w więzieniu…
1 kwietnia 2019W szeregu cennych i wiekowych zabytków krakowskich, nasz dom i kościół nie należą do najstarszych, wręcz przeciwnie
– budowę kościoła rozpoczęto zaledwie 150 lat temu! Jednak wszelkie walory religijne, historyczne i artystyczne zachęcają do odwiedzenia tego zakątka.
Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa przy domu prowincjalnym sióstr miłosierdzia
to pierwsza w Krakowie świątynia poświęcona Sercu Jezusowemu. Króluje w niej Matka Boska Królowa Serca Jezusowego z kilkunastoletnim Dzieciątkiem wskazującym na Serduszko. „Nazywamy Ją Królową Serca Jezusowego, ponieważ Ona stała się szafarką zasług i bogactw Serca Swego Syna” (E. Hanter)
Historia kościoła
Fundację Domu Centralnego Sióstr Miłosierdzia utworzył biskup Ludwik Łętowski. Tu znajdowały się m. in. mury starego kościoła pod wezwaniem św. Szymona i Judy (kościół pochodził z czasów Stefana Batorego i był bardzo zniszczony, zamieniony na spichlerz zboża). Był tam także zmurszały budynek dawnego szpitala. Ksiądz Biskup przeprowadził gruntowny remont i przebudowę od fundamentów budynku i tak powstał jednopiętrowy budynek z niewielkim kościołem.
Dopełnieniem tych prac było wzniesienie (po śmierci biskupa) nowego kościoła w latach 1869 – 1871. Plany opracował architekt Filip Pokutyński – profesor architektury w Krakowskiej Szkole Technicznej. Prace budowlane rozpoczęto 3 maja 1869 r., a 28 czerwca ks. wizytator Piotr Soubieille poświęcił kamień węgielny. Pracami kierowali budowniczowie Matusiński i Zieliński.
W zimie 1870 roku Pokutyński został przeniesiony służbowo do Lwowa. Chciał wycofać się z budowy kościoła, ale s. Talbot (wizytatorka szarytek) sprzeciwiła się temu i kazała mu poza godzinami pracy przygotowywać plany szczegółowych robót przy pomocy wynajętego rysownika i przesyłać do Krakowa. Sprawdzała je osobiście i pilnowała wykonania zleceń. Pokutyński przysyłał nie tylko plany budowy, ale i plany ołtarzy, konfesjonałów i balustrady do komunii św. dostosowanych do stylu kościoła. Budowa nowego kościoła stała się głośna w całym Krakowie. „Czas” i inne czasopisma głosiły famę o jego piękności. Pokutyński pisał do s.Talbot: „to, że kaplica się podoba to jest jego nagrodą, ale zasługa należy się siostrze Wizytatorce, bo ona prowadziła go w tym ważnym przedsięwzięciu”. Za projekt kościoła Pokutyński otrzymał odznaczenie papieskie.
Poświęcenia kościoła dokonał nuncjusz z Wiednia abp Marian Falcinelli Antoniacci 17 września 1871 r.
Z kościołem sióstr miłosierdzia związana była uroczystość poświęcenia świata Najświętszemu Sercu zapowiedziana przez papieża Piusa IX na 16 czerwca 1875 r. W tym dniu o godz. 17:00 z naszego kościoła wyruszyła uroczysta procesja na Rynek Główny. Uczestników liczono z górą 50 tys. osób, co w porównaniu z ówczesną populacją Krakowa (55.515 osób) było liczbą imponującą.
Architektura kościoła
Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa jest praktycznie niewidoczny od strony ul. Warszawskiej. Na jego obecność wskazuje widoczna z daleka wieża na sygnaturkę, z czterema tarczami zegarowymi, nakryta blaszanym dachem. Kościół został wybudowany na planie krzyża łacińskiego w stylu neoromańskim. Wnętrze składa się z jednej, dwuprzęsłowej nawy, trójprzęsłowego transeptu oraz węższego od nawy, jednoprzęsłowego prezbiterium zakończonego absydą.
Pod prezbiterium znajduje się krypta z zewnętrznym wejściem, a w niej sarkofag z zabalsamowanym ciałem bp Łętowskiego. Biskup zmarł w 1868 r. i pochowany został na Wawelu, ale w testamencie prosił, aby mógł spoczywać w kościele sióstr miłosierdzia. Życzenie to spełniono po wybudowaniu kościoła, w 1872 r. Natomiast serce fundatora umieszczono w srebrnej puszce w niszy wewnątrz kościoła.
Kościół nie jest orientowany. Od strony wschodniej poprzedza go kruchta, ponad nią znajduje się chór. Nawa z transeptem oraz kruchta nakryte są sklepieniem krzyżowo-żebrowym na gurtach, Natomiast prezbiterium, chór i zakrystia przykryte są sklepieniem krzyżowym, które wspiera się na przyściennych filarach z półkolumnami o charakterystycznych kostkowych kapitelach (kapitele w kościele wykonał ojciec Stanisława Wyspiańskiego, rzeźbiarz Franciszek Wyspiański).
Prezbiterium oświetlają cztery wysokie okna umieszczone w ścianie absydy, w dekoracyjnych arkadkach. W ścianach bocznych kościoła znajdują się nieco wyższe, półkoliste otwory okienne, zdobione gzymsami, laskowaniami i czterolistnymi maswerkami.
Wejście do świątyni znajduje się we wschodniej ścianie kościoła. Wewnątrz ścianę tą tworzą dwie kondygnacje potrójnych półkolistych arkad, a otwór wejściowy umieszczono w dolnej środkowej arkadzie, arkady boczne natomiast są ślepe.
Dekoracje kościoła
Autorami bogatej polichromii wykonanej w 2. połowie XIX wieku są trzej bracia, malarze wiedeńscy Józef, Karol i Ignacy Schönbrunnerowie oraz Fryderyk Staudinger. Na dekorację malarską składają się dwie duże sceny figuralne na ścianach bocznych prezbiterium, grupa aniołów w konsze absydy, medaliony z wyobrażeniami świętych, w ujęciu półpostaciowym, rozmieszczone po jednym w każdym polu sklepienia: w prezbiterium – czterech Ojców Kościoła, w nawie i części środkowej transeptu – dwunastu Apostołów, w przęsłach bocznych – osiem postaci polskich Świętych, trzy medaliony na łuku tęczowym, postać św. Piotra na ścianie wschodniej powyżej chóru muzycznego oraz polichromia ornamentalna wypełniająca w całości pozostałą część ścian i detale architektoniczne. Na sklepieniu wymalowano gwiaździste niebo z elementami złoconymi. Przestawienia figuralne są wykonane w technice fresku, a partie ornamentalne temperą.
Wyposażenie kościoła
Ołtarze wg projektu Filipa Pokutyńskiego wykonano w wiedeńskiej firmie Franciszka Jobsta. W nawie kościoła ustawiona
jest ambona – dzieło tegoż artysty. Ambona wsparta jest na wiązce kolumienek o kostkowych kapitelach, podobnych do tych, które wieńczą przyścienne kolumny. Korpus zdobią płaskorzeźbione przedstawienia czterech Ewangelistów. Poza tym w kościele ustawione są dwurzędowe stalle dekorowane motywem bogato profilowanych arkadek, ławki, również zdobione ażurowym arkadowaniem oraz ornamentem w stylu rocaille po bokach.
Stacje drogi krzyżowej poświęcił w 1872 r. kustosz OO. Bernardynów ze Stradomia O. Modest Ścieżko. Są to gipsowe, polichromowane płaskorzeźby sygnowane nazwiskiem „Raff”, wykonane w Paryżu w 2. połowie XIX wieku.
W wieży kościoła umieszczono trzy dzwony sprowadzone z Neustadt pod Wiedniem: sześćset kilogramowy dzwon noszący Imię „Maryja”, dwustukilogramowy „Józef” i stusiedmiokilowy „Wincenty”. W 1916 r. wojsko zajęło największy dzwon. Drugi dzwon zabrano w 1917 r.
Do 1945 w oknach kościoła znajdowały się witraże, wykonane w 1871 w firmie Carla Geylinga w Wiedniu – do dziś zachowała się jedynie bordiura o dekoracji roślinnej oraz maswerkowe zwieńczenia z motywem krzyża i rozetek.
Figury pochodzą z Paryża z firmy Bouasse-Lebel. Figurę Najświętszej Marii Panny Królowej Serca Jezusowego z małym
Jezusem ozdobiono koronami ze złoconego srebra wykonanymi przez firmę Leroux et Mont w Paryżu. Postaci umieszczono na tle promienistej glorii.
Figurę Panny Możnej /Virgo Potens/ na stylowym postumencie umieszczono na skrzyżowaniu nawy prawej. Na niskiej mensie oraz po bokach ustawione są jeszcze rzeźby aniołów trzymających kandelabry, wykonane pod koniec XIX wieku, sygnowane nazwiskiem A. Tomaszewski. Na antepedium ołtarza widzimy namalowane na złotych tłach postaci Chrystusa, czterech ewangelistów oraz świętych: Wincentego a Paulo i Józefa.
W kościele znajdują się również malowane przez s. Amalię Rerutkiewicz w 2. połowie XIX wieku portrety świętych czczonych przez szarytki –
francuskiej świętej i założycielki zgromadzenia: Św. Ludwiki de Marillac (umieszczony w kościele w 1934 r.) – nad figurą św. Józefa, oraz św. Katarzyny Labouré – powyżej rzeźby św. Wincentego
Organy pierwotnie znajdowały się w kaplicy misjonarzy na Olczy w Zakopanem. Zostały wybudowane w 1950 r. przez firmę W. Biernackiego z Krakowa. Ponieważ po wybudowaniu nowego kościoła misjonarze zamówili większy instrument, dotychczasowe organy zostały podarowane szarytkom przez ks. Jana Kowalika i zamontowane w 1988 r. Nietypowa lokalizacja szafy organowej jest rezultatem poszukiwań miejsca o najkorzystniejszej akustyce. Instrument jest dziewięciogłosowy. Prospekt jednosekcyjny, eklektyczny, o cechach neoromańskich.
Po lewej stronie w nawie głównej umieszczono w 2008 r. obraz pisany na wzór ikony przedstawiający pierwszą polską błogosławioną Siostrę Miłosierdzia Martę Wiecką zmarłą w Śniatynie na terenie dzisiejszej Ukrainy. Autorami są Lew i Andrij Demianczuk z Ukrainy.
Konserwacja
W 1958 r. odmalowano kaplicę pod kierunkiem prof. Witolda Chomicza, Kurcza i Stanaszka.
W latach 1979 /80 odnawiali kościół – bracia Mitkowie.
W latach 2007/2008 przeprowadzono gruntowną renowację z wymianą wszystkich instalacji i posadzki pod kierunkiem Aleksandra Piotrowskiego (firma AC Konserwacja Zabytków Piotrowski i Kosakowski Spółka Jawna).
